Adet kanaması sırasında ağrı hissedilmesi durumuna "dismenore" denmektedir. Adet sancısı alt karın bölgesine lokalize olup, bele, sırta ve bacaklara da yayılabilir.
Ağrı genellikle adet başlamadan bir gün önce başlar. Adetin özellikle ilk günü çok şiddetlidir ve en çok 2-3 gün sürer. Adet sancısı olan kadınlarda aynı zamanda bulantı, baş ağrısı, kabızlık veya ishal gibi yakınmalar da izlenebilir.
Dismenore Türleri
Dismenoreye neden olabilecek altta yatan herhangi bir hastalık saptanmazsa bu duruma "primer dismenore" denir. Genellikle ilk adet kanamalarından itibaren olan dismenore türüdür."Sekonder dismenore" terimi ise adet sancısına neden olan altta yatan başka bir patoloji varlığında kullanılır ve sonradan kazanılmış bir problemdir.Primer dismenore toplumdaki kadınların yaklaşık olarak % 50'sini etkilemektedir. Genellikle adolesan dönemiyle birlikte başlar ve ilerleyen yaşla birlikte veya gebeliklerden sonra şiddetini azaltır. Sekonder dismenore ise daha nadir görülür ve başlangıçta yokken ilerleyen yaşla herhangi bir dönemde başlayabilir.
Dismenore Neden Olur?
Adet döneminde oluşan sancının nedeni adet kanının dışarı atılması için oluşan rahimdeki kasılmalar ve rahimdeki dolaşımın azalmasıdır. Bu dönemde rahim içinden salgılanan "prostaglandin" adı verilen maddeler sinir uçlarını uyararak ağrı hissedilmesine sebep olmaktadır. Prostaglandinler vucüdumuzdaki pek çok dokuda bulunan ağrı maddeleridir.Bazı kişilerde adet sancıları ile birlikte bulantı kusmalar da tabloya eklenebilir. Bulantı ve kusmalar da postaglandinlerin etkileri ile oluşmaktadır ve dismenorenin şiddetli olduğunu göstermektedir.
Genel olarak yumurtlamanın olduğu adet sikluslarında sancılı adet görülür. Yani adet döneminde az dahi olsa sancı olması oldukça normaldir ve kadının o adette yumurtladığının göstergesidir. Bazı durumlarda rahimdeki kanın dışarı atılırken geçtiği servikal kanal normalden daha dar olabilir veya rahim ters pozisyonda (retrovert) olup kan kolayca boşalamaz. Bu durumlarda rahmin kasılarak kanı dışarıya atmaya çalışması ağrıya neden olmaktadır.
Sekonder dismenoreninse genellikle altında başka bir durum yatmaktadır. Genellikle üreme organlarını içine alan bir hastalığın göstergesidir. Özellikle "endometriozis" denilen hastalıkta belirgin olarak adet sancısı vardır ve bu ileri yaşlarda ortaya çıkmıştır.
Sekonder (ikincil) dismenorenin diğer nedenleri olarak; adenomiyozis, myomlar, uterus, tüplerin iltihabi hastalığı (PID) ve spiral kullanımı sayılabilir. Ayrıca rahim ağzındaki (serviks) "servisit" adı verilen enfeksiyonlar ve geçirilmiş kürtajlara bağlı daralmalar da adet kanının dışarıya boşalmasını engelleyerek dismenore şikayetine yol açabilir.
Dismenorenin belirtileri
Dismenore karnın alt bölgelerinde kramp benzeri ağrılar ve rahatsızlıklardır. Bu eşlik eden diğer belirtiler :Sırt ağrısı,başağrısı,bulantı,kusma,bacakların iç yüzünde hassasiyet olabilir. Dismenore ile birlikte adet öncesi gerginlik sendromu (PMS) de görülebilir ancak bu şart değildir. Dismenoreli kadınların yaklaşık -15'inde şikayetler normal günlük aktivitelerini kısıtlayacak kadar şiddetlidir. Eğer ağrılar normal zamanında gelen bir adet kanamasına eşlik etmiyorsa her zaman olduğundan çok daha şiddetli ise 2-3 günden daha uzun sürüyor ise her zaman olandan daha farklı ise mutlaka bir hekim kontrolünden geçilmesi gerekir.
Dismenore Nasıl Tanı Alır?
Tanıda öncelikle hastanın öyküsü önem kazanır.Ccevaplanması gereken bir takım sorular vardır. Bunlar:
- a)Ağrının ne zaman olduğu
- b)Ağrıyı geçirmek için ne yapıldığı
- c)Eşlik eden başka bir şikayetin olup olmadığı
- d)Doğum kontrol haplarının ağrıyı azaltıp azaltmadığı
- e)Gün geçtikçe ağrının şiddetlenip şiddetlenmediği ve
- f)Ağrılar nedeni ile aktivitenin bozulup bozulmadığıdır.
Ağrıların primer ya da altta yatan başka bir patolojiye bağlı olup olmadığını anlamak maksadıyla detaylı bir muayene yapılmalıdır. Herhangi bir enfeksiyon ya da kist gibi bir patolojiyi ayırdetmek için kan ve idrar tetkikleri ile ultrason incelemesi çoğu zaman gerekli olmaktadır.
Hem tanı hem de tedavi amacıyla özellikle ilaç tedavisine dirençli durumlarda teşhis ve tedavi amaçlı laparoskopi ameliyatı yapılabilir.
Ağrılı Adet Görme Nasıl Tedavi Edilir?
Orta derecedeki dismenore şikayetlerinin pek çoğu hafif ağrı kesicilerden fayda görür. Adetleri düzenli olan kişiler ağrıların başlamasını beklemeden, adet kanamasından bir gün önce ağrı kesici almaya başlarlar ise ağrıların şiddeti oldukça azalacaktır. Bu ilaçların tok karnına alınması mideye yönelik yan etkileri azaltır.
Ağrıların daha şiddetli olduğu durumlarda yatak istirahati ve karın bölgesine sıcak uygulaması fayda sağlayabilir. Bu amaçla içine sıcak su doldurulmuş bir şişe kullanılabilir.Başka bir tedavi yaklaşımı da doğum kontrol hapı kullanılmasıdır. Bunlar prostaglandin adı verilen ve ağrıdan sorumlu olan maddelerin yapımını azaltarak krampları engelleyebilir. Eğer OK'lardan fayda sağlanmış ise gebelik arzu edilene kadar kullanılabilir.Ağrıların çok şiddetli olduğu durumlarda enjeksiyon şeklinde ağrı kesiciler kullanılabilir.Eğer tedavi ile şikayetler uzun süre giderilemiyorsa endometriozis gibi bir patolojiyi aramak maksadıyla laparoskopi yapılabilir.Primer dismenore ergenlk döneminin ve 20'li yaşların başında sık görülür. 25 yaşından sonra azalmaya başlar ve genellikle çocuk doğurduktan sonra kaybolur.Tipik olarak adet kanamasından kısa bir süre önce başlar ve 1-3 günde geçer. Sekonder dismenore ise perioddan birkaç gün önce başlar ve tüm kanama boyunca devam edebilir
