Kriyoterapi rahim ağzındaki anormal dokuları dondurarak tahrip etmek esasına dayana bir tedavi şeklidir. Prob adı verilen bir enstrüman dondurulacak dokuya (rahim ağzı gibi) temas ettirildikten sonra dondurma işleminde kullanılacak olan gaz prob içinden geçirilir ve probun ucunun aşırı derecede soğumasına (yaklaşık -90 derece) neden olur. Doku prob ile temas halinde olduğu için donar. Bu amaçla sıvı nitrojen ya da karbon dioksit kullanılabilir. Dondurma genelde 3-5 dakika kadar sürer. Ancak işlem 1-2 sefer tekrarlanacağı için yaklaşık 15 dakika kadar alır.
Kriyoterapi genellikle rahim ağzındaki hücresel değişikliklerin ve halk arasında yara adı verilen erozyonların tedavisinde kullanılır. Kriyoterapi öncesi PAP smear yapılmış olması mutlaka gereklidir.
İşlemin Önemli Noktaları
Donan alanın derinliği genelde probun etrafından taşan alan ile eşittir. Halka şeklindeki alanın kenarlarında sıcaklık yaklaşık -20 dereceye düşer ancak bu hücre ölümü için yeterli değildir. Bu nedenle lezyonun kenarlarının iyi gözlenmesi ve büyüklüğüne göre prob seçilmesi önemlidir. Yapılan çalışmalar CIN I adı verilen çok erken dönem lezyonlarda etkilenmiş alanın derinliğinin yaklaşık 3.8 milimetre olduğunu göstermektedir. Etkili bir şekilde yapılan kriyoterapi lezyonları %95 oranında tedavi edecektir. Bu nedenle dondurma işlemi yapılırken donan alanın probun alanından yaklaşık 5 milimetre daha geniş olmasına dikkat edilmelidir. Benzer şekilde dondurma işleminden sonra probun dokudan ayrılmasını beklemek ve daha sonra ikinci kere dondurma işlemi yapmak işlemin etkinliğini arttırmaktadır. Benzer şekilde hızlı dondurma ve yavaş çözülme de daha fazla sayıda hücrenin tahrip edilmesine neden olacağından önemli bir ayrıntıdır.
Neden Kriyoterapi çok tercih edilen bir tedavi metodudur?
- Hızlı ve uygulanması kolay bir yöntemdir
- Ucuz olması en önemli avantajlarından biridir
- Poliklinik şartlarında yapılabilir ve anestezi gerektirmez
- İşlem sonrası kanama riski son derece azdır ve sonrası normal yaşantıda değişiklik gerekmez.
- Üreme potansiyeli üzerinde olumsuz bir etkisi yoktur
- Ciddi yaralanma ya da komplikasyon riski son derece düşüktür
Bu yöntemin dezavantajı yok mu?
İşlemin en önemli dezavantajı lezyonun histolojik incelemesinin yapılamamasıdır. Bu nedenle de işlem öncesi PAP smearin mutlaka alınması ve işleme mani bir durumun olmadığının ortaya konması gereklidir. Yani jinekolojik muayene sırasında doktorunuz rahim ağzınızda yara var hemen bunu yakalım derse bu yaklaşım doğru değildir. Önce smear alınması ve sonucun görülmesinden sonra bu işlemin yapılması gerekir. Ayrıca işlemle ilgili olarak kriyoterapi sonrası 1-2 hafta süreyle şiddetli bir akıntı olabileceğini bilmekte fayda vardır. Nadiren işlem sonrası rahim ağzında darlık ya da kapanmalar olabilmektedir.
Bir diğer dezavantajıda diğer yöntemlere oranla tedavi başarı şansı biraz daha düşüktür.
Kriyoterapi yapılmaması gereken durumlar var mıdır?
- Hamilelik
- Küretajda patoloji saptanması
- Servikal kanala doğru derin olan lezyonlar
- Büyük lezyonlar
- Aktif servikal enfeksiyon
- Tekrarlayan lezyonlar
- CIN 2-3 ya da kanser varlığı
İşlem zor mudur?
Rahim ağzında ağrı sinirleri olmadığı için acı olmaz ancak rahimde adet sancısını andıran kramp tarzında kasılmalar olabilir. Bu his genellikle 1-2 dakika gibi çok kısa bir sürede kaybolur. İşlem öncesinde ya da hemen sonrasında basit ağrı kesicilerin kullanılması yararlı olabilir. Çok nadiren de vajina içinde garip bir his yaşanabilir. Soğukluk olarak tanımlanabilecek olan bu etki önemsizdir ve hemen kaybolur.
İşlem hasta muayene pozisyonunda jinekolojik muayene masasına yatar haldeyken yapılır. Normal muayenede olduğu gibi vajinaya spekulum yerleştirilerek serviks görünür hale getirildikten sonra işlem yapılır.
İşlem sonrası takip gereklimidir?
Kriyoterapi sonrası 3-4 hafta süreyle sulu bir akıntı olabilir. Akıntının nedeni ölü hücrelerin atılmasıdır. Akıntı genelde kokuludur. İşlemi takip eden 3-4 hafta boyunca rahim ağzı travma ve enfeksiyona açık olduğundan cinsel ilişkide bulunulmaması, tampon kullanılmaması, havuza ve jakuziye girilmemesi, vajinal duş yapılmaması önerilmektedir.
İşlemden 3 ay sonra PAP smear tekrarı gereklidir. Eğer bu smear incelemesi normal ise takip eden 2 yıl boyunca her 6 ayda bir smear tekrarı yapılmalıdır. Tekrarlayan lezyonların büyük bir kısmı ilk 2 yıl içinde ortaya çıkar bu nedenle rutin takipler son derece önemlidir ve ihmal edilmemelidir
Eğer 3 ay sonraki smear incelemesinde lezyon saptanırsa bu kez biopsi ya da LEEP yapılmalıdır.
Yakma tedavisi
Dondurma tedavisine benzer ancak değişik enerji türü kullanarak yakarak problemli bölgeyi yok etme tedavisidir. Daha derinlere kadar inildiği için ağrılı olabilir. İyileşme süresi krioterapiye benzerdir. Etkinliği yeterli derinliklere inildiğinde lazere benzerdir.
İşlem hasta muayene pozisyonunda jinekolojik muayene masasına yatar haldeyken yapılır. Normal muayenede olduğu gibi vajinaya spekulum yerleştirilerek serviks görünür hale getirildikten sonra işlem yapılır.
Hastalar yukarda bahsedilen şekilde takip edilirler.
